I. Xuất xứ món cá kho
Mấy năm gần đây, nhờ hương vị thơm ngon mang nét đặc trưng riêng mà món cá kho làng Vũ Đại đã nổi tiếng khắp trong và ngoài nước, được cả Việt Kiều đặt mua. Cá kho làng Vũ Đại đã không còn xa lạ với những thực khách sành ăn và hoài cổ. Đó là một món ăn mang đậm hơi thở của vùng quê đồng bằng chiêm trũng, của người dân làng Nhân Hậu, Hà Nam tự tay chế biến và lưu truyền từ những đời trước. Món cá kho được coi là đặc sản không thể thiếu trong mỗi bữa cơm sum họp gia đình hay làm quà biếu cho khách quý mỗi dịp Tết đến. Cái tên “làng Đại Hoàng” (hay còn gọi là làng Vũ Đại) từng được cố nhà văn Nam Cao ví von như mảnh đất “quần ngư tranh thực”. Và quả đúng như vậy, về thăm Hà Nam, từ xa du khách đã nghe thấy tiếng những khung cửi dồn dập, đều đều, những vườn chuối ngự xanh mướt, và thoảng trong gió là khói bếp lững lờ bay, phảng phất mùi thơm của những niêu cá kho hấp dẫn.
Cá kho cổ truyền - món ngon trứ danh làng Vũ Đại
Món cá kho được lưu truyền từ đời này sang đời khác. Trước đây, món cá kho là món ăn thường ngày của những người dân lao động quanh năm “bán mặt cho đất, bán lưng cho trời” vì món ăn đúng chuẩn “chặt to kho mặn” để ăn dè, ăn trong 3 – 4 ngày đến cả tuần mà không bị mốc hỏng. Có lẽ cũng vì vậy mà cho đến tận hôm nay, dù cuối năm có bận bịu đến mấy thì bữa cơm cuối năm của mỗi gia đình ở làng Vũ Đại đều phải có một niêu cá kho đặt cạnh chiếc bánh chưng để dâng lên ông bà tổ tiên. Và cũng từ đây, món cá kho cổ truyền được người dân làng Vũ Đại xem như một món quà biếu Tết mỗi dịp xuân về và càng ngày càng được nhiều người biết đến hơn.
Cá kho trong mâm cơm hàng ngày của người dân làng Vũ Đại
II. Quy trình làm ra món cá kho đặc biệt của làng Vũ Đại
Để có được một niêu cá kho chuẩn vị phải trải qua rất nhiều công đoạn từ tuyển chọn cá đến nêm nếm gia vị, chọn niêu đất, củi đun… Cá được chọn là loại cá trắm đen to, từ 4 – 7kg, gia vị cần thiết như riềng, sườn lợn, thịt ba chỉ lợn, chanh, kẹo đắng… Niêu để kho cá cũng được tuyển chọn kĩ lưỡng, không được sứt sẹo hay méo mó, trước khi đun phải luộc qua một lần nước sôi để giữ độ bền được lâu. Củi để kho cá phải là củi nhãn vì chỉ có củi nhãn than mới đượm, kho cá mới ngon. Mỗi lần kho cá phải từ 12 đến 15 tiếng, lửa luôn phải đều đều không được quá to cũng không được quá nhỏ, đun đến khi niêu cá cạn chỉ còn khoảng 1 thìa nước thì cá mới giữ được nguyên hương vị đặc trưng của làng Vũ Đại. Đặc biệt, không được cho nước lã vào nồi, đun lửa vừa để những gia vị ngấm hết vào cá thì cá mới chắc và ngon.
Cá trắm đen được người dân lựa chọn và làm sạch
Những gia vị cho món cá kho
Cá được xếp ngăn nắp vào trong niêu đất
Cá được kho từ 12 đến 15 tiếng bằng củi nhãn
Món cá thành phẩm có màu nâu đen, xương và thịt quện vào nhau, cá rất chắc, cả niêu cá không hề bỏ đi bất cứ thứ gì.
Những niêu cá thành phẩm để quạt cho nguội
Đặc sản cá kho Vũ Đại được người dân bán quanh năm, tuy nhiên, tất bật và rộn rã nhất vẫn là những ngày cận Tết này. Người dân thường kho cá từ khoảng tháng chạp âm lịch cho đến hết tháng giêng, những ngày này, du khách thập phương thường đổ xô về đây để đặt hàng. Mỗi niêu cá kho có giá thấp nhất từ 400 ngàn đồng cho đến những niêu đắt nhất là khoảng 1 triệu đến 1,2 triệu đồng. Những niêu cá được kho thủ công, không hề có chất bảo quản những vẫn giữ được từ 5 đến 7 ngày mà không hề bị mốc hỏng. Mỗi niêu cá kho xong phải để quạt hơn 1 tiếng cho nguội rồi mới đóng gói vào hộp và mang cho khách.
Cá được người dân đóng hộp cẩn thận rồi mới giao cho khách
Nhiều cơ sở sản xuất cá kho phải từ chối đơn đặt hàng của khách vì không làm kịp. Để có một niêu cá kho chuẩn vị phải làm rất tỉ mỉ và có kỹ thuật nên các cơ sở cũng không dám “nhắm mắt” làm cho khách.
Không chỉ làm ấm bữa cơm của những người dân làng Vũ Đại, cá kho làng Vũ Đại còn tỏa đi khắp mọi miền của đất nước, là món quà biếu ông bà, cha mẹ, biếu sếp, biếu đối tác vô cùng ý nghĩa.
Hiện nay cá kho có phần được kho tràn lan, vì vậy, để mua được niêu cá kho chuẩn làng Vũ Đại, xin gợi ý đến bạn một số cơ sở kho cá uy tín:
- Cơ sở Trần Luận: xóm 1, Hòa Hậu, Lý Nhân, Hà Nam (0983.168.085)
- Cơ sở Tuấn Cường: xóm 8, Hòa Hậu, Lý Nhân, Hà Nam (0787.798.988)
- Cơ sở Trần Bá Sản: xóm 11, Hòa Hậu, Lý Nhân, Hà Nam (0904.576.976)
Các bài viết liên quan:
Phương Trần / Cattour.vn - Ảnh: Internet